BİYOKİMYA MÜHENDİSLİĞİ MAAŞLARI

BİYOKİMYA MÜHENDİSLİĞİ MAAŞLARI:

BİYOKİMYA MÜHENDİSLİĞİ MAAŞLARI: Biyokimya, biyolojik sistemlerin organizasyon ve fonksiyonlarını moleküler düzeyde inceleyen interdisipliner bir bilim dalıdır. Dolayısıyla biyokimya, canlı organizmalarda bulunan bileşenlerin kimyasal yapısını ve bu yapıların biyolojik fonksiyonlarını, metabolizmayı yani bir canlıdaki bütün kimyasal yapım ve yıkım olaylarını, proteinler, karbonhidratlar, lipidler gibi organik maddelerle vitaminleri ve hormonları araştırır. Kısaca biyokimya canlılık belirtilerinin temeli olarak kabul edilen biyokimyasal reaksiyonları, biyolojik bilgiyi saklayan ve ileten maddeleri ve canlıların kimyasal yapısını inceler.

Biyokimya programının amacı biyolojik bilimler, sağlık bilimleri, beslenme ve çevre olayları ile ilgili konularda araştırma ve eğitim yapmaktır. Tıp, biyoloji ve sağlık bilimleri, organik kimya, biyofizik, medikal bilim, beslenme ve gıda bilimi, mikrobiyoloji, fizyoloji, sitoloji ve genetik gibi pek çok bilim dalı ile yakından ilişkilidir. Organik kimya, anorganik kimya, fizikokimya, fizyoloji, biyoloji ve mikrobiyoloji dallarından faydalanır; deneysel metotlar ve aletler kullanır. Bir biyokimyager beslenme, genetik ilaçların etkisi, hastalıklardan ortaya çıkan kimyasal değişiklikler ve hastalıklardan sorumlu olan küçük organizmalar üzerinde araştırmalar yapar. Laboratuar ortamında protein, kan serumu proteini, amino asit, organik asit gibi çeşitli biyokimyasal maddeler elde etmek için çalışmalar yürütür. Hücre ve doku kültürü hazırlar. Kimyasal ve biyolojik kirleticilerin organizmalar üzerindeki etkilerini inceler. Besin kimyası ve teknolojisi, fermantasyon, gıda mikrobiyolojisi, gıda hijyeni ve sağlıklı beslenme konularında çalışmalar yapar.

Neden Türkiye'de Biyokimya Bölümü?

Biyokimya günümüzün en popüler bilim dallarından biri olduğu gibi gelecekte de bu önemi giderek artacaktır. Zira biyolojik, medikal ve tıbbi araştırmalar için müracaat edilen temel bilimlerden biri konumundadır. Türkiye'de adı yeni yeni duyulmaya başlayan fakat önemi göz ardı edilemeyecek değerde olan bir programdır Biyokimya. Bütün dünyada olduğu gibi Türkiye'deki üniversitelerdeki biyokimya programlarının da sayısının az olması ve dolayısıyla az sayıdaki mezunun iş bulabilme imkânının daha fazla olması bu programı cazip hale getirmektedir.

Biyokimya Eğitimi Biyokimya programında önlisans, lisans ve lisansüstü düzeylerde eğitim verilmektedir. Önlisans sürecinde biyoloji, mikrobiyoloji, fizyoloji, histoloji, anorganik kimya, analitik kimya gibi dersler okutulmaktadır. Lisans eğitimi ise ikinci seneden sonra Biyokimyagerlik ve Biyoteknoloji Ağırlıklı Kimyagerlik olmak üzere iki alt dala ayrılmaktadır. Mezunlar, seçtikleri dala göre Biyokimyager veya Biyoteknoloji Ağırlıklı Biyokimyager ünvanı almaktadırlar. Biyokimya programını tercih edenler öğrenimleri süresince biyoloji, kimya, fizik, organik kimya, biyofizikokimya, biyoorganik kimya, histoloji, enzimoloji, mikrobiyoloji, ilaç kimyası, beslenme, toksikoloji, klinik kimya, genetik, fermantasyon teknolojisi, endüstriyel hijyen, atık değerlendirmesi ve arıtma yöntemleri gibi dersler okumaktadırlar. Biyokimya bölümü eğitimi, mezunlarına, biyolojik bilimlerle diğer disiplinler arasında modern anlamda bağlantılar kurabilme ve analitik düşünme becerisi kazandırır.

Adaylarda Aranan Özellikler ve İş İmkânları Biyokimya alanında çalışmak isteyen adayların biyoloji ve kimya derslerine ilgili olmaları beklenir. Matematik ve fen bilimlerine yatkın, araştırmaya meraklı, deney yapmaya meyilli ve sabırlı olan öğrenciler bu programdan başarılı bir şekilde mezun olabilirler. Biyokimya bölümü mezunlarının iş olanakları oldukça geniştir. Gıda sektöründe, ilaç, tıbbi ve kimyasal maddelerin üretiminde, tarım ilaçlarının sentezinde, kozmetik ve deterjan sanayilerinde ve fermantasyon teknolojisine dayalı sanayi kollarında çalışabilir, araştırma laboratuarlarında görev alabilirler. Ayrıca biyokimya mezunları üretim süreçlerinde sağlıkla ilgili testler yapar, yeni test yöntemleri geliştirir ve bunların uygulamasında görev alırlar. Biyokimya bölümü öğrencileri veya mezunları, eğitim formasyonu aldıkları takdirde tıbbi laboratuvar öğretmeni olarak da çalışabilmektedir.

Biyolojik bilimler, sağlık bilimleri, beslenme, çevre olayları ile ilgili konularında araştırma ve uygulama yapan kişidir.

GÖREVLER

- Beslenme, genetik ilaçların etkisi ve hastalıklardan ileri gelen kimyasal değişiklikler konusunda araştırma yapar,

- İnsan, bitki ve hayvan hastalıklarından sorumlu küçük organizmalar üzerinde araştırmalar yapar,

- Laboratuvar ortamında çeşitli biyokimyasal maddeler elde etmek için çalışmalar yapar (protein, kan serumu proteini, amino asit, organik asit ve bileşikler gibi),

- Kimyasal ve biyolojik kaynaklı bütün kirleticilerin organizmalar üzerindeki zararlı etkilerini inceler.

- Tekniğine uygun olarak hücre ve doku kültürü hazırlar,

- Temiz ve sağlıklı beslenme (besin kimyası ve teknolojisi, fermantasyon, gıda mikrobiyolojisi, gıda hijyeni) konularında çalışmalar yapar ve raporları düzenler ya da raporları onaylar.

KULLANILAN ALET VE MALZEMELER

Laboratuvar ortamında;

- Spektrofotometre (analitik laboratuvar cihazı), pHstat, İnkübatör, Su Banyoları, Distile su cihazları, Ultrasantrifij, Ultrafiltrasyon Cihazları, Termostat ve Kriyostatlar, Oksijenmetre, PCR, Fermantörler, Mikroskop, Santrifüj, pHmetre, Filtrasyon, Kromatografik ekipmanlar(ayırma saflaştırma cihazları), hassas terazi, tüpler, pompalar, soğutucular, çeşitli balonlar gibi labotatuvar araç ve gereçleri ve kimyasal maddeler.

- Üretim ortamında; yukarıda tanımlanan cihazlarla birlikte büyük çaplı üretimlerde kullanılan mayalama cihazı ve üretim sistemleri ile çeşitli kimyasallar.

- Eğitim ortamında; bilgisayar, eğitim programları ve eğitim araç gereçleri ile laboratuvar cihazları ve çeşitli büro malzemeleri.

MESLEĞİN GEREKTİRDİĞİ ÖZELLİKLER

Biyokimyager olmak isteyenlerin;

- Başta biyoloji ve kimya olmak üzere fen bilimlerine karşı ilgili ve bu alanda başarılı,

- Bilimsel çalışmalara meraklı ve istekli,

- Dikkatini yoğunlaştırabilen ve sabırlı,

- Biyolojik ve kimyasal maddelere karşı alerjisi ile görme sorunu olmayan kimseler olmaları gerekir.

Yabancı dil bilgisine sahip olmak ve teknolojik yenilikleri takip etmek başarıyı artırıcı bir özelliktir.

ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI

Biyokimyagerler çalışmalarını genellikle laboratuvar ortamında ya da kapalı ortamlarda yürütürler. Laboratuvarlar sessiz, sakin ve hijyeniktir. Ancak kullanılan kimyasal madde ve bileşikler nedeniyle kokuludur.İlaç, gıda, temizlik maddeleri ve plastik vb. üreten fabrikalarda yada arıtma tesisi gibi yerlerde çalışılması durumunda gürültüye maruz kalınabilir. Üretimle ilgili işleri yürüten biyokimyagerlerin çalışma saatleri belli konularda araştırma yapanlara nazaran daha düzenlidir.Zehirli ve tehlikeli maddeler yada radyoaktif maddelerle çalışılıyorsa büyük dikkat gösterilmeli ve mutlaka bunlara özgü özel güvenlik önlemleri alınmalıdır.Canlı yaşamı ile ilgisi biyokimyayı, benzer nitelikteki fizik, kimya, biyoloji gibi fen bilimleri ile sağlık, beslenme ve çevre konularında etkin bir dal haline getirdiğinden yukarıda sayılan uzmanlık alanlarıyla sıkı işbirliği halindedir. Bu nedenle biyokimyagerler de çalışırken işin türüne göre kimyagerler, biyologlar, hekimler, eczacılar, laborantlar, gıda ve ziraat mühendisleri, çevre mühendisleri gibi meslek elemanları ve diğer çalışanlarla iletişim halindedirler.

MESLEK EĞİTİMİNİN VERİLDİĞİ YERLER

Mesleğin eğitimi; Üniversitelerin Fen Fakültesi "Biyokimya" bölümünde verilmektedir.

ÖN EĞİTİMDE BAŞARILI OLUNMASI GEREKEN DERSLER

- Biyoloji

- Kimya

- Fizik

- Matematik

MESLEK EĞİTİMİNE GİRİŞ KOŞULLARI

Mesleğin eğitimine girebilmek için;

- Lise veya dengi okul mezunu olmak,

- Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) ve Lisans Yerleştirme Sınavı 'nda (LYS) "Biyokimya" lisans programı için yeterli "MF-3" puan almak.

- Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) Tercih Bildirim Formunda "Biyokimya" lisans programı ile ilgili en az bir yüksek öğretim programını tercih etmek gerekmektedir. Bu yükseköğretim programında öğrenim görmek isteyen adaylar liselerin Fen, Fen Bilimleri, Klasik Fen, Matematik, Tabii Bilimler alanlarından mezun iseler YGS ve LYS sonuçlarına göre ÖSYM tarafından yapılan yerleştirme işleminde diğer alanlardan mezun olanlara göre daha yüksek bir ağırlıklı puan elde etmekte ve öncelikle yerleştirilmektedirler.

EĞİTİM SÜRESİ VE İÇERİĞİ

Eğitim süresi 4 yıldır. Ancak 1 yıl zorunlu yabancı dil hazırlık programı ile birlikte bu süre 5 yıl olmaktadır. Biyokimya programı içinde "Biyokimyagerlik" ve "Biyoteknoloji Ağırlıklı Biyokimyagerlik" olmak üzere iki ana yönlendirici program vardır. Biyokimya programında VI. Yarıyıldan itibaren Lisans Öğretim Programlarına ek olarak 1 (bir) ay staj vardır. Staj uygulamasının kredi karşılığı yoktur. Öğrenciler başarılı veya başarısız olarak değerlendirilirler.

Hazırlık sınıfından sonraki eğitimin:

I-II-III-IV. yarıyılında (2.sınıfın sonuna kadar) Biyokimya Lisans Ortak Programı adı altında öğrencilere; Matematik, Genel Biyoloji, Genel Kimya, Hücre Biyolojisi, Fizikokimya, Anorganik Kimya, Organik Kimya, Analitik Kimya, Mikrobiyoloji, Enstrümental Analiz, Bilim İngilizcesi gibi zorunlu alan ve ortak temel derslerin yanında Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Türk Dili ve Bilgisayar dersleri okutulmaktadır. Ayrıca Histoloji ve Ekolojik Kimya gibi seçmeli alan dersleri de verilmektedir. V. yarıyılda ise yukarıda sözü edilen iki yönlendirici alandan Biyokimyagerlik Lisans Programı'nda okutulan zorunlu alan dersleri; Biyokimya, Biyokimyada Temel Teknikler ve Genetik. Seçmeli alan dersleri; Biyofizikokimya, Biyoanorganik Kimya, Gıda Mikrobiyolojisi, Çevre Kimyası vb.dir. Ayrıca serbest seçmeli dersler de verilmektedir. VI. yarıyılda okutulan zorunlu alan dersleri; Biyokimya, Biyomoleküllerde Yapı Tayini. Seçmeli alan dersleri; Enzimoloji, İlaç Metabolizması, Fizyoloji, Genetik, Polimer Kimyası'dır. Yine serbest seçmeli dersler de sözkonusudur. VII. yarıyılda okutulan zorunlu alan dersleri; Biyokimya, İmmunoloji'dir. Ayrıca Diploma Çalışması da bu dönemdedir. Seçmeli alan derslerinden bazıları ise Biyoteknoloji, Toksikoloji, Gıda Ambalaj Maddeleri ile Biyokimyada Deney Hayvanları'dır. Serbest seçmeli dersler de sözkonusudur. VIII. yarıyılda zorunlu alan dersi olarak Diploma Çalışması yer alır. Seçmeli alan dersleri olarak ise Klinik Kimya, Endüstriyel Hijyen, Teknik İnceleme, Atık Değerlendirmesi ve Arıtma Yöntemleri gibi dersler verilmektedir. Serbest seçmeli dersler bu yarıyılda da vardır.

EĞİTİM SONUNDA ALINAN BELGE-DİPLOMA VE UNVAN

Eğitimini başarı ile tamamlayanlara "Biyokimya" lisans diploması ve "Biyokimyager/Biyoteknoloji Ağırlıklı Biyokimyager" unvanı verilir.

ÇALIŞMA ALANLARI VE İŞ BULMA OLANAKLARI

Biyokimyagerlerin; ilaç, aşı ve özellikle biyopolimerlere dayalı protezler gibi tıbbi malzemeler üreten fabrikalar, boya, mürekkep, elyaf, plastik vb. kimyasal maddeler, tarım ilaçları, kozmetik, deterjan ve fermantasyon teknolojisine dayalı üretim yapan sanayi tesisleri gibi oldukça geniş bir yelpazede çalışma olanakları vardır. Ayrıca üniversitelere bağlı kurulan biyoteknoloji araştırma ve uygulama merkezi, genetik hastalıklar araştırma merkezi gibi yerlerdeki araştırma laboratuvarları ile tıbbi analizler gibi rutin işlemlerin yapıldığı laboratuvarlarda görev alabilirler. Ayrıca benzer hizmetler için Silahlı Kuvvetler bünyesindeki laboratuvarlarda muvazzaf astsubay ve subay olarak istihdam edilebilirler. Çevrenin korunabilmesi konusuna bütün dünyada giderek artan ilgi nedeniyle, çevre ve hava kirliliğini önlemek yada azaltmak amacıyla endüstriyel tesislerin kurduğu veya yerel yönetimlere ait arıtma tesislerinde ve bunlarla ilişkili laboratuvarlarda çalışma olanakları da vardır. Mezunlar yukarıdaki iş alanlarında; üretim sürecinde veya sürecin gerektirdiği rutin kalite-kontrol analizleri, sağlıkla ilgili testler, yeni yöntem geliştirme çalışmaları ve bunların uygulanmasında görev üstlenebilirler. Ayrıca projelerin yürütülmesi ve sonuçlandırılmasında yönetici konumunda çalışabilirler. Biyokimyanın biyoloji, fizik, ekoloji, zooloji gibi çeşitli bilim dalları ile olan bağlantısı ve biyoteknoloji alanındaki gelişmeler nedeniyle iş bulma olanakları hergeçen gün artmaktadır. Türkiye'de yeni gelişen bir alan olması nedeniyle ve pek çok bilim alanıyla kesişme noktasında yer alması sebebiyle, mezunların yüksek lisans ve doktora eğitimlerine devam ederek akademik kariyer yapma olanakları oldukça geniştir. Bu süreç esnasında çeşitli üniversiteler ve bilim alanlarında akademisyen olarak yer alarak eğitim çalışmalarına katılır, öğrencilere ders verirler. Biyokimya, Biyoteknoloji, Moleküler Biyoloji, Genetik gibi bilim alanlarıyla ilgili yurtdışındaki araştırma ve üretim şirketleri ile bu alanlardaki yurtdışındaki üniversitelerde iş ve kariyer olanakları geniştir.

EĞİTİM SÜRESİNCE

Öğrenciler eğitimleri süresince Kredi ve Yurtlar Kurumu'nca verilen öğrenim ve harç kredisinden yararlanabilirler. Ayrıca özel ve kamu kurumlarının sağladığı burs imkanlarından da faydalanabilirler.

EĞİTİM SONRASI

Eğitim sonunda; kamu sektöründe işe başlayanlar 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu hükümlerine göre hizmet sınıfındaki kadroların karşılığı olan derece ve kademeden aylık alırlar. Ücretler yıllık belirlenen oranlarda ve kıdeme göre artış göstermektedir. Üniversitelerde akademik kadroda istihdam edilenler 2547 sayılı kanuna tabiidirler, ücretlerini de buna göre alırlar. Özel sektörde çalışıldığında ücretler işyerindeki pozisyona göre yapılacak anlaşmalarla belirlenmektedir. Genellikle ilk işe başlayışta asgari ücretin 2 katı civarında ücret alınmaktadır. Ücretler performansa göre sonraki yıllarda artmaktadır. Deneyimli, bilgisayar kullanabilen, yabancı dil bilen ve kendini geliştirmiş olanların kazançları daha dolgundur.

MESLEKTE İLERLEME

Bu meslekte uzmanlaşma daha eğitim yapılırken başlamaktadır. İlk 2 yıl Biyokimya Ortak Lisans Programı olarak verilen eğitimden sonra 3. yıldan itibaren "Biyokimyagerlik" ve "Biyoteknoloji Ağırlıklı Biyokimyagerlik" olarak iki ana yönlendirici program başlar. Ayrıca her iki programda da verilen seçmeli alan dersleri ve serbest seçmeli ders olanaklarıyla öğrenciler sağlık, gıda, çevre gibi alanlara yönelerek ileride mesleklerinde uzmanlaşmanın yolunu da açmış olurlar. Günümüzde bulunmamakla birlikte, Avrupa Birliği normlarının ve uyum çalışmalarının ilerlemesiyle birlikte tüm dünyada ve özellikle Avrupa Birliği ülkelerinde olduğu gibi, Biyokimya Uzmanlık Eğitimi konusunda da yeni olanaklar ortaya çıkabilecektir. Biyokimya öğretim programları temel ve ortaöğretim kurumları için öğretmen yetiştirmeyi hedeflememektedir. Ancak, lisans eğitimi tamamlandıktan sonra yüksek lisans ve doktora eğitimi alarak akademik kariyer yapabilirler. İşletmelerde üretimle ilgili süreçlerde çalışanlar deneyimlerine göre yönetici konumuna gelebilirler.

BENZER MESLEKLER

- Biyolog

- Kimyager

- Biyomühendis

- Genetik Mühendisi

- Farmakolog

EK BİLGİLER

1900'lerden beri Biyokimya adıyla tanınan bu yeni bilim dalının hangi konularla ilgilendiğinden sözetmek gerekirse; Biyolojik bilimler ile kimya bilimi arasındaki bir kesişme noktasında yeralan Biyokimya, yaşamın kimyasını araştırırken hem fizyolojinin(üreme,beslenme gibi yaşamsal etkinlikler)hem de analitik, organik ve fizikokimyanın tekniklerinden yararlanır.Vücuda enerji sağlamak üzere maddelerin yıkımından,yaşam için gerekli karmaşık moleküllerin yapımına kadar canlıda gerçekleşen kimyasal değişikliklerin tümüne metabolizma denir.Bu kimyasal değişiklikler enzimler aracılığıyla olur; enzimlerin oluşumu ise hücrenin genetik yapısına bağlıdır.Bu nedenle Biyokimya beslenme,genetik ve tarımın yanısıra ilaçların etkisi ve hastalıklardan ileri gelen kimyasal değişiklikler gibi çeşitli tıp konularının araştırılmasına da katkıda bulunur. Bitkileri inceleyen botanik, hayvanları inceleyen zooloji,bakteri ve virüs gibi tek hücreli canlıları inceleyen mikrobiyoloji, kalıtsal özelliklerin kuşaklara aktarılmasını araştıran genetik, canlılar ile doğa arasındaki karmaşık ilişkiyi inceleyen ekoloji gibi temel bilim dallarının biyoloji ile olan sıkı işbirliğinden yeni uzmanlık dalları doğmuştur. Biyokimya da kimya ile biyolojinin örtüşme alanıdır.

YARARLANILAN BİLGİ KAYNAKLARI

- Meslek elemanları,

- ÖSYS (Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi) Kılavuzu-2010,

- Yükseköğretim programları ve kontenjanları kılavuzu 2008

- AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi Cilt: 4 Sf. 291

- Öğretim Elemanları,

- Meslek Danışma Komisyonu (MEDAK) üyesi kuruluşlar.

DAHA AYRINTILI BİLGİ İÇİN BAŞVURULABİLECEK YERLER

- İlgili eğitim kurumları,

- Türkiye İş Kurumu web sayfası www.iskur.gov.tr

- Ulusal Meslek Bilgi Sistemi http://mbs.meb.gov.tr/

- Türkiye İş Kurumu Meslek Bilgi Merkezleri.

Günümüzde herhangi bir meslek dalında hemen iş bulmak, çalışmaya başlamak maalesef hiç kolay değildir. Kişi hangi mesleği seçmiş olursa olsun ilk akla gelen konulardan biri de; seçilen mesleği yapacak olan kişinin alması muhtemel maaş ihtimalleridir. Söz konusu kimya mühendisliği maaşları olunca da kanunları ve çalışma koşullarını göz önünde bulundurarak belli sonuçlara ulaşmamız mümkün.

Maaş kısmına geçmeden önce şu kısa bilgiyi de verelim; kimya mühendisi statüsünde iş bulmanın kamu kuruluşlarında biraz zor olduğu, personel ihtiyacının az olduğu söylenmektedir. Gözden kaçırmamak gereken nokta ise; kişinin sabırlı olması, işini sevmesidir ki terfi alabilsin ve maaşını daha yükseltebilsin.

Kimya mühendisi olarak görev yapacak kişilerin maaş miktarlarına gelecek olursak; bu noktada bilinmesi gereken iki temel nokta vardır. Kimya mühendisi olan kişi özel sektörde mi faaliyet gösterecektir? Yoksa kamu kuruluşunda mı faaliyet gösterecektir? Çünkü maaş miktarları çalıştığı bünyenin sıfatına göre ve çalıştırdığı kimya mühendisini kapsayan yasaya göre değişiklik gösterebilir.

Kamuda görev yapan mühendisler 657 (devlet memuru statüsü) ve 399 (sözleşmeli personel statüsü) yasalarına tabidir ve bu durum devlet memuru statüsünde veya işçi statüsünde çalıştıklarını gösterir. Bu durum maaş miktarları arasındaki farkı oluşturur. Kamuda çalışan kimya mühendisi 657 yasası kapsamında çalışıyorsa, yani devlet memuru statüsünde görevlendirilmişse maaş miktarı ortalama 2890 tl civarındadır. Ancak 399 yasasına tabi çalışansa, yani sözleşmeli personel statüsünde görevlendirilmişse maaşı ortalama 3120 tl civarındadır. Bu rakamlar göreve yeni başlayan kimya mühendisleri için ortalama bir değeri bize gösterir.

Özel sektörde çalışan kimya mühendisleri maaşları ise kamu çalışanı olan mühendislere göre oldukça farklıdır. Her kurumun ücreti farklıdır. Ancak ortalama bir rakam söylemek gerekirse; özel sektörde görev alan bir kimya mühendisinin maaşı aylık 1700 tl civarındadır. Bu durum da kamu kuruluşlarında belirttiğimiz gibi işe yeni başlayan bir mühendisin için ortalama bir değeri gösterir.

Yalnız şunu bilmekte fayda var; bu rakamlar ortalama miktarlardır. Kimya mühendisinin maaşı hizmet verdiği yıl sayısına, mühendisin bilgi ve deneyimine, asgari geçim indiriminin uygulanma miktarına göre değişkenlik gösterebilir.